Çölyak Hastalığı Nedir Ve Ne Sıklıkta Görülür?
Çölyak hastalığı; genetik yatkınlığı olanlarda buğday, arpa, çavdar gibi tahıl ve tahıl ürünlerinde bulanan gluten proteinine karşı duyarlılık sonucu gelişen otoimmün bir hastalıktır. İnce bağırsakta enflamasyona neden olur ve bunun sonucunda düzelmeyen ishal, karın ağrısı, iştahsızlık, kilo alamama, kilo kaybı, kusma, kabızlık, kansızlık gibi belirtiler ortaya çıkar. Çölyak hastalığı her 100 çocuktan birinde görülmektedir. Bulaşıcı bir hastalık değildir, bir kişiden diğer bir kişiye temasla geçmez.
Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Çölyak hastalığı belirtileri genellikle bebeklere ek gıda olarak tahıl ve tahıl ürünleri başlandıktan sonra ortaya çıkmaktadır. En sık görülen belirtiler; uzun süren veya düzelmeyen ishal, tekrarlayan sürekli karın ağrısı, karında şişlik, iştahsızlık, kilo alamama, kilo kaybı, boy kısalığı, kusma, kabızlık, kansızlık, ergenlikte gecikme ve bazen de kemik erimesidir.
Çölyak hastalığı; B12, D vitamini, folik asit ve demir eksikliği, karaciğer enzimlerinde yükselme, kemikte zayıflık, ergenlik gecikmesi ve bağırsak tümörleri gelişmesine neden olabilir. Çölyak hastalığı bazen de hiç belirti vermez ve kandan yapılan tarama testlerinden teşhis konulmaktadır.
Çölyak hastalığının hangi hastalıklarla birlikte görülme riski yüksektir?
Çölyak hastalığının; diyabet hastalığı, tiroid hastalıkları ve bazı bağışık sistem hastalıkları ile birlikte olma eğilimi yüksektir. Bu nedenle Çölyak hastalığı olanların bu hastalıklar açısından da incelenmesinde fayda vardır. Ailesinde Çölyak hastalığı olanların kendilerinde Çölyak hastalığı olma olasılığı da yüksektir.
Teşhisi Nasıl Konulur?
Çölyak hastalığı tanısında öykü ve belirtiler çok önemlidir. Belirtileri olan çocuklarda ve yetişkinlerde öncelikle kan tetkikleri yapılır, tetkiklerde sorun olan hastalara endoskopi yapılarak bağırsak biyopsisi alınır ve teşhis konulur.
Çölyak Hastalığın Tedavisi Nasıl Yapılır?
Çölyak hastalığı tedavisinde en önemli nokta glutensiz diyettir.
Beslenme tedavisinde;
Tüketilmemesi gereken besinler;
- Glutensiz diyette buğday, arpa, çavdar gibi tahılları içeren besinler tüketilmez. Özellikle bu tahıllarla yapılmış; Un, bulgur, irmik, makarna, şehriye, kuskus, ekmek, kek, pasta, kurabiye, bisküvi, börek, çörek, gofret, kraker, külahlı dondurma, unlu tatlılar, gluten içeren hazır salça,ketçap, un ilave edilen çorbalar, soslar, tarhana, yarma gibi, galata ununa veya una batırılarak kızartılmış tavuk, balık gibi et ürünleri, malt kullanılan içecekler, gluten içeren hazır çorbalar, köfteler tüketilmemelidir.
- Bunların dışında sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez ve dondurma gibi besinlerin bazılarında da gluten bulunmaktadır.
- Çölyak hastaları için riskli gıdalar ise modifiye nişasta, dekstrin, aroma vericiler, hidrolize bitkisel protein, hidrolize sebze proteini, soslar, baharatlı besinler,gluten içermez ibaresi olmayan paketli besinlerdir.
- Ayrıca ilaç ve kozmetikler, temizlik malzemeleri, oyun hamurları gibi ürünlerde de gluten bulunabilmektedir.
- Çölyak hastaları mutlaka etiket okuma alışkanlığı kazanmalı ve diyetlerine ömür boyu devam etmelidir.
Tüketilebilir besinler;
- Çölyak hastaları et, balık, süt ve süt ürünleri, yumurta, kuru baklagiller, pirinç, mısır, meyve ve sebzeleri tüketebilir. Ancak bu besinlerin pişirme sırasında gluten içeren besinlerle karıştırılmaması veya temas etmemesi sağlanmalıdır.
Çölyak hastaları diyet yapmazsa ne gibi sorunlar olur?
Çölyak hastaları diyete dikkat etmediği takdirde bağırsak problemleri artacak ve bağırsaktan besinlerin emilimi bozularak kilo almada yetersizlik, vitamin eksiklikleri ortaya çıkacak, ergenliğe girmemiş çocukların ergenliğe girmesi zorlaşacak, karın ağrısı, ishal, kabızlık gibi belirtiler devam edecektir.
Çölyak Hastaları için Glutensiz Diyet
| YİYECEK GRUBU | SERBEST YİYECEKLER | YASAKLANAN YİYECEKLER |
| ET,BALIK, KÜMES HAYVANLARI VE SAKATATLAR |
Hepsi | Ekmek içi hazırlanan köfteler, bulgurlu kıymalı yemekler, etli pide, etli börek |
| YUMURTA | Hepsi | Hiçbiri |
| TAHILLAR | Pirinç ve unu, mısır unu ve nişastası, patates unu ve nişastası,nohut unu, kestane unu, karabuğday unu, mercimek unu,darı | Buğday, çavdar ve arpa ile yapılmış her türlü̈ yiyecek (makarna, şehriye, kuskus, erişte, tarhana, bulgur, yarma, ekmek, yufka, börek, un ile kavrulmuş çerezler) |
| SÜT ÜRÜNLERİ | Süt, yoğurt, peynir | Krema, kaymak |
| KURU BAKLAGİLLER | Hepsi | Hiçbiri |
| SEBZE-MEYVE | Hepsi | Hiçbiri |
| ÇORBALAR | Sebze, pirinç, mercimek çorbaları, pirinçle yapılmış yayla çorbası, et ve tavuk suları ile yapılmış çorbalar | Şehriye, un, tarhana, düğün, unlu domates, erişte çorbaları ve her türlü̈ hazır çorba |
| YAĞLAR | Tereyağı, margarin ve bitkisel yağlar | Çok yağ katılmış yiyecekler, kaymak, krema |
| TATLILAR | Buğday ve çavdar unu katılmamış her türlü̈ tatlı, pirinç ve pirinç unu konmuş sütlaç ve muhallebi, sütlü̈ tatlılar, şeker, bal, pekmez, reçel, tahin helvası, marmelat, şerbet,lokum, komposto | Baklava, tulumba, revani, kek ve pastalar, çörek, kurabiye, bisküvi, kraker, gofret, çikolata, irmik helvası, lokma, puding ve her türlü diğer unlu tatlı |
| ÇEŞNİ VERİCİLER | Sirke, salamura, turşu, baharatlar, tuz, domates suyu, ev salçası | Buğday unu katkısı bulunan tüm çeşni maddeleri, hazır salça, ketçap |
| İÇECEK GRUBU | Süt, kahve, salep, ıhlamur, adaçayı, çay, ayran, meyve suları, limonata, gazoz, kolalı içecekler | Boza ve tüm mayalı içecekler. Alkollü̈ içeceklerden şarap, bira, viski, burbon, cin, buğday rakısı |