Buğday alerjisi olan bir kişi buğdayla temas ettiğinde vücudu buğdayı bir tehdit olarak algılar ve ona saldırmak için antikorlar gönderir. Bu bağışıklık tepkisi yaşamı tehdit eden birçok belirtiye neden olabilir. Buğday Alerjisinde beslenme tedavisi buğday ve ürünlerini içeren tüm besinlerin diyetten çıkarılmasıyla yapılır. Ancak beslenmenin büyük bir bölümünü kapsayan buğday ve ürünlerinin diyetten bilinçsizce çıkarılması ve yerine glutensiz ürünlerin konması sağlık açısından başka problemlere sebep olabilir.
Buğday, dünya çapında yaygın olarak tüketilen karbonhidrat kaynaklarından biridir. Karbonhidratlar ise meyveler, tahıllar, sebzeler ve süt ürünlerinde bulunan şeker, nişasta ve lifleri içeren makrobesin ögeleridir. Popüler diyetlerde sıklıkla sağlıksız olarak adlandırılmalarına rağmen temel besin gruplarından biri olan karbonhidratlar; sağlıklı bir diyet için önemli ve elzemdir. Beynin temel enerji kaynağı olarak kullandığı glikoz karbonhidratlardan elde edilir ve vücut kendi başına makrobesin ögelerini üretemez, diyetle dışarıdan alması gerekir.
Yetişkin bir birey için günlük alınması gereken minimum karbonhidrat miktarı 135 gramdır. Ancak her birey için yaş grubuna ve fiziksel aktivitesine göre hedeflenen miktar değişiklik gösterir. Çoğu insan için karbonhidrat alımı toplam kalorinin % 45 ile % 65’i arasında olmalıdır. Bir gram karbonhidrat yaklaşık 4 kaloriye eşittir.
Buğday Alerjisinin Belirti Ve Bulguları Nelerdir?
Belirtileri genellikle buğdayla temasa geçildikten sonra dakikalar veya saatler içerisinde gelişir. Belirtiler diğer besin alerjilerinin neden olduğu belirtilere benzer. En sık rastlanan belirtiler; ürtiker, deri döküntüsü, bulantı veya kusma, karın ağrısı, ishal veya daha ağır vakalarda ise sistemik anafilaksi reaksiyonlarıdır.
Buğday unu solunmasıyla da alerji tetiklenebilir. Buna en yaygın örnek mesleki solunum yolu hastalıklarından biri olan ve özellikle fırın işçilerini etkileyen fırıncı astımdır. Fırıncı astımı olan insanlar alerjik rinit ve/veya astım belirtilerinden muzdariptir ancak genellikle besinlerdeki buğdayı tolere edebilirler.
Buğday Alerjisi Nasıl Teşhis Edilir?
Eğer çocuğunuzda alerji şüphesi varsa mutlaka ilk olarak bir çocuk alerji uzmanına başvurmalısınız. Bu süreçte öykü ve fizik muayene tanıda en faydalı yöntemlerdir. Çocuğunuzun neler yaşadığını uzmana anlatmak, detaylı besin günlüğü tutmak teşhis için çok önemlidir. Şüphelenilen besin alerjisi türüne göre çocuk alerji doktoru tarafından gerekli ise tetkikler yapılarak buğday alerjisi tanısı konur.
Buğday Alerjisinde Glutensiz Ürünler Tüketilebilir Mi?
Gluten başta buğday olmak üzere arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein olup günümüzde değişik hastalıklarla ilişkisi nedeniyle adından çok söz edilen bir besin maddesi haline gelmiştir. Buğday içermeyen diyet ve glutensiz diyet birbirine karıştırılmamalıdır. Glutensiz diyette buğday, arpa, çavdar unu içeren her türlü besin maddesinin yenilmesi yasaklanır. Mısır ve pirinç zararlı olmayıp diğerlerinin yerine kullanılabilir. Gluten buğday proteinlerinden sadece biridir ve buğday alerjisinde gluten dışındaki diğer buğday proteinlerine karşı da reaksiyon oluşur.
Buğdaysız ve Glutensiz Diyet
Buğdaysız ve glutensiz diyeti sürdürebilmek için hastalar bu ürünleri içermeyen süt, et, sebze ve meyve gibi besinleri rahatlıkla tüketebilmekte ancak ekmek, makarna gibi tahıl unu ile yapılan besinler yerine endüstri tarafından üretilen gluten ve buğday içermeyen özel unlar ile yapılan yiyecekleri tüketebilmektedir.
Özel olarak üretilen bu besinler içerisinde protein, lif, demir ve folik asit, niasin, tiamin ve riboflavin gibi vitaminlerin daha az olduğu ve kalori içeriğinin artmış olduğu yiyeceklerdir. Glutensiz ekmeğin yağ miktarı normal ekmekten en az 2 kat fazla ve glutensiz makarnanın karbonhidrat, sodyum içerdiği normal makarnalardan daha yüksektir.
Bu nedenlere bağlı olarak glutensiz ve buğdaysız ürün tüketen kişiler yetersiz düzeyde demir, folat, kalsiyum, selenyum, magnezyum, çinko, niasin, tiamin, A ve D vitamini alır. Ayrıca sürekli glutensiz ürün tüketen çölyaklı erişkin hastalarda diyet sonrasındaki bir yıl gibi kısa bir zamanda bile metabolik hastalık tablosu gelişebilmektedir. İleriki dönemde kardiyovasküler hastalıklara yakalanma riski artmaktadır.
Bu sebepler dikkate alındığında tıbben gerekli ve elzem durumlar (alerji, çölyak hastalığı, gluten duyarlılığı) haricinde makro ve mikrobesin ögesi eksikliğini engellemek amacıyla buğdaysız ve glutensiz diyetler bu konuda deneyimli diyetisyen gözetiminde uygulanmalıdır. Kişinin gereksinimine, hastalıklarına ve yaşam şekline göre dengeli bir şekilde planlanmış beslenme programlarıyla riskler ortadan kaldırılırken kişinin yaşam kalitesi artırılır.
Tahıl ürünlerinin yaklaşık %75’i buğdaydan oluştuğu için diyette buğdayı uzaklaştırmak zordur. Ancak dikkatli ve özenli bir diyet süreciyle bunun üstesinden gelinebilir. Kendiniz hazırlamadığınız bir yemeği yemeden önce mutlaka içerisine giren malzemeleri öğrenmelisiniz. Buğday alerjisi olan kişiler, “buğday üretilen bir tesiste paketlenmiş” veya benzeri ifadeleri taşıyan ürünlerden de kaçınmalıdır. 1 yaş civarı çocuklar için aşağıda adı geçen besinlerin hepsi tercih edilebilmektedir.
Buğday Alerjisinde Beslenme Tedavisi Nasıl Yapılır?
Çocuk alerji uzmanı tarafından bebeğinize tanı konulduktan sonra, besin alerjisi diyetisyeni işbirliğiyle anneye ve/veya bebeğe ;anne sütünün miktarını ve kalitesini koruyacak, hem annenin hem de bebeğin diyetinden çıkarılan besinlerin yerine ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde planlanmış bir beslenme programı hazırlanır. Bu program tedavi süresince annenin ve bebeğin gereksinimlerine göre yenilenir ve gerekli durumlarda diyet açma planı oluşturularak tedavinin en faydalı şekilde ilerlemesi sağlanır.
Buğday alerjisinde beslenme tedavisi; buğday ve buğday proteini içeren tüm besinlerin diyetten çıkarılmasıyla yapılır. Tahıl ürünlerinin ise yaklaşık %75’i buğdaydan oluştuğu için diyette buğdayı uzaklaştırmak zordur. Ancak dikkatli ve özenli bir diyet süreciyle bunun üstesinden gelinebilir. Bu süreçte buğday içermeyen diyet ve glutensiz diyet birbirine karıştırılmamalıdır. Gluten buğday proteinlerinden sadece biridir ve buğday alerjisinde gluten dışındaki diğer proteinlere karşı da reaksiyon oluşur. Glutensiz diyette kişiler buğday nişastası, buğday kepeği, çavdar gibi gluten içermeyen tahılları kullanılabilirken, buğday alerjisi olan hastalar bu ürünleri tüketemez.
Bu dönemde dikkat edilmesi gereken en önemli şeylerden biri etiket bilgisi okumaktır. Tüketilecek her besin için detaylı içindekiler bilgisine mutlaka göz atılmalı, içeriği bilinmeyen hiçbir besin tüketilmemelidir. Eğer ev dışında yemek yenecekse yine içerik bilgisi ve çapraz kontaminasyon riski mutlaka sorgulanmalıdır. Şüphelenilen ürün mutlaka diyetisyene danışıldıktan sonra tüketilmelidir. Buğday ürünleriyle aynı bantta üretilen besinlerden, aynı mutfak ekipmanlarının kullanıldığı restoranlardan kaçınılmalıdır. Eğer yemek yapımı sırasında daha önce buğday ürünlerinin temas ettiği malzemeler kullanılacaksa ekipmanların buğdaydan tamamen arındırıldığından emin olunmalıdır.
Günlük hayatta en sık tükettiğimiz ve buğday diyetinde kaçınılması gereken bazı besinler ise şunlardır;
- Buğday
- Ekmek
- Bulgur
- Makarna
- Erişte
- Un
- İrmik
- Buğday nişastası
- Simit
- Börek
- Kek
- İşlenmiş etler
- Pide ve lahmacun
- Boza
- Kraker
- Hazır soslar
- Sosis
- Dondurma
- Malt içecekleri.
Bu süreçte buğday ve ürünleri yerine kullanılabilecek alternatifler ise;
- Patates unu,
- Mısır unu,
- Pirinç unu,
- Soya unu,
- Nohut unu,
- Karabuğday,
- Amarant ve
- Kinoadır.
Özetleyecek olursak buğday en sık rastlanan besin alerjisi sebeplerinden biridir. Tedavisi buğday ve ürünlerini içeren tüm besinlerin diyetten çıkarılmasıyla yapılır. Ancak günümüzde glutensiz ve buğdaysız olarak üretilen çoğu besin yüksek yağ oranı, düşük lif, vitamin ve mineral seviyesine sahiptir. Buğday diyeti yaptığımız süre boyunca veya belki de ömür boyu, tükettiğimiz karbonhidratların çeşidine ve miktarına dikkat etmemiz gerekir. Diyetimizden kısıtladığımız makrobesin ögelerinin yerine hangilerini ve nasıl tüketebileceğimizi, alanında tecrübeli besin alerjisi diyetisyenlerinden destek alarak öğrenmemiz gerekir. Bilinçsiz ve dengesiz yapılan kısıtlamalı diyetler faydadan çok zarara sebep olabilir.
Buğday dünya çapında yaygın olarak tüketilen besin ürünlerinden biridir. Buğdayla ilgili alerjik bozukluklar otoimmün, alerjik veya otoimmün / alerjik olmayan durumlar olarak sınıflandırılabilir. Buğday alerjisi ise vücudun bağışıklık sisteminin buğday proteinine anormal bir şekilde tepki vermesiyle ortaya çıkar. Çocuklarda en yaygın görülen besin alerjisi çeşitlerinden biridir. Toplumlarda tüketim sıklığına göre görülme oranları değişiklik gösterir.
